REZULTATI

Novembra 2021. godine,

Nakon objave posta u grupi Živaliće, dobili smo poruku od Aleksandre, koja se obratila sa pričom o svom pradedi, koji je bio zarobljenik Štalaga III A. I ako su mnoga dokumenta spaljena i zaboravljena u ratu, Aleksandra nam je pomogla da saznamo nešto više o Spirinom životu.

Spiro Komatina zarobljen je kod Skoplja dok je bio u rezervi. Pretpostavlja se da je zatočen u aprilu, kada je rat počeo kod nas. Nakon zarobljavanja, u nemačke logore, poslat je vozom zajedno sa mnogim drugim zatvorenicima. Preminuo je prvog dana nakon dolaska u logor, 16. maja 1941. godine.

Uzrok njegove smrti nije siguran, ali se sumnja da je pri prelasku u logor, negde u Beču, pio vodu sa Dunava i da se ubrzo razboleo. Druga priča jeste da je umro od tifusa. U zvaničnim dokumentima koji su dostupni u arhivu Arolsena piše da je umro od dizenterije.

Zbog progona Srba u Drugom svetskom ratu, Spirina porodica bila je primorana da iz Živalića pobegnu na planinu Goliju, ostavljajući sve za sobom. Svi dokumenti su izgubljeni i Spirin datum rođenja je nepoznat. Prvi sin imao je nepune dve godine kada je on bio u logoru, a žena mu je tada bila u 7. mesecu trudnoće. Imao je i ćerku koja je umrla tokom rata.

Njegov otac, Radosav, koji je preživeo je Solunski front u Prvom svetskom ratu, bio je vojni invalid. Majka Stanuša umrla je u ratu, štiteći svoju ćerku. Priče o njemu znaju uglavnom zbog Veljka Komatine, rođaka koji je takođe bio u logoru. On mu je, uz pomoć seljaka, podigao i nadgrobni spomenik koji sada stoji u Lukenvaldu.

Kada je rat završen, porodica je željno iščekivala njegov dolazak, ali su se u selo vratili svi osim njega i Aleksića iz Tvrdoševa.

Veljko Komatina više ne živi u Srbiji, i nemamo njegov kontakt, ali imamo sliku njega pored Spirinog nadgrobnog spomenika. Spirov sin, Aleksandrin deda, ovu sliku i dan danas drži na zidu. Nažalost, nijedna njegova slika nije sačuvana osim ove.

U februaru ove godine javio nam se Dejan Sekulić. Njegov deda Milan Skorobrijin je bio jugoslovenski ratni zarobljenik u nacističkoj Nemačkoj. Milan je rođen 18. aprila 1906. godine u Srbobranu (Bačka). Zarobljen je u selu Milići pored Bratunca u Istočnoj Bosni tokom aprila 1941. godine i vozom prebačen za Nemačku. Deo zarobljeništva je proveo u selu Lomen pored Drezdena, a kraj rata je dočekao u Štalagu III A.

Prema Dejanovim rečima, Milan je pričao da je za vreme rata bio u Berlinu. Imao je osip na vratu, pa su mu dali uput da poseti doktora u Berlinu. U logoru je svako imao svoju kašiku, držali su je u gornjem džepu šinjela koji su probušili, pa je drška virila. Tu kašiku je Milan doneo u Jugoslaviju po oslobođenju. Milan je od rodbine iz Banata mogao da dobija pakete sa hranom, dok su od rodbine iz Bačke mogla da mu stižu samo pisma. Posle sovjetskog oslobođenja 1945. godine, deo zarobljenika nije hteo da se vrati u Jugoslaviju.

Dejan nam je poslao sliku potvrde Crvenog krsta Jugoslavije kojom se dokazuje da je Milan Skorobrijin bio zarobljenik logora Štalag III A, kao i fotografije na kojima se nalazi Milan (na grupnim fotografijama označen strelicom). Ovom prilikom se zahvaljujemo Dejanu Sekuliću na informacijama i ustupljenom materijalu.

Krajem aprila ove godine javio nam se Đuro Glušica. Njegov deda Đuro Glušica je bio jugoslovenski ratni zarobljenik u logoru Štalag III A. Rođen je 20. marta 1904. godine u Donjim Štrbcima (ranije Štrbci) u Hrvatskoj (prethodno u Bosni i Hercegovini), kao najstariji od petoro braće. Sa suprugom Milkom imao je petoro dece: Iliju, Smilju, Jovu, Nikolu i Stevana.

Đuro Glušica je zarobljen u okolini Gornjeg Milanovca kao pripadnik Jugoslovenske kraljevske vojske na početku rata u Jugoslaviji. Evidentiran je kao zarobljenik 12. aprila 1941. godine u Slavonskom Brodu. Đurinu porodicu je u toku rata dva puta spasila nemačka vojska (prvi put nemački oficir, drugi put nemački vojnik) od ustaškog pokolja. Nejasno je zbog čega su Đurinu porodicu spasili Nemci, ako imamo u vidu činjenicu da je Nezavisna Država Hrvatska bila marionetska tvorevina Sila Osovine.

Sa njim u zarobljeništvu je bio Simo Rajić iz istog sela koji je bio prisutan prilikom Đurine nesreće 19. decembra 1944. godine. Naime, Đuro je pao pod točkove kola i preminuo u bolnici. Prema onome što stoji u potvrdi Međunarodnog komiteta Crvenog krsta u Ženevi, kao uzrok smrti navedeni su „teška povreda temena, fraktura lobanje, naprslost mozga, prignječenost noge“. Đuro Glušica je sahranjen na groblju u Lukenvaldu.

Početkom aprila ove godine javio nam se Milan Stanković iz Kikinde. Njegov otac Đura bio je zarobljenik logora Štalag III A. Đura Stanković je rođen 19. marta 1911. godine u Novom Bečeju (Vranjevo). Kao vojnik-redov Jugoslovenske kraljevske vojske, Đura je bio „posilni“ kod komandanta sanitetske jedinice pukovnika Miodraga Stankovića, profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu. Dana 17. aprila 1941. godine, Đura Stanković je zarobljen kod Ljubovije od strane nemačke vojske i zajedno sa svojim saborcima je deportovan u logor Štalag III A. Đura je preživeo rat i vratio se kući 1945. godine sa tuberkulozom pluća.
Prema rečima Milana Stankovića, Đura Stanković, „po zanimanju paor, je kao nadoknadu za odanost Otadžbini i vreme provedeno u zarobljeništvu od Države dobijao mesečni novčani iznos za koji je mogao da kupi 10 do 15 litara mleka. Otadžbina mu se odužila i tako što mu se, na njegovu molbu za banjsko lečenje, jedna te ista osoba punih 30 godina potpisivala i odgovarala sa ZAHTEV SE ODBIJA“.
Godine 1991. počeo je krvavi raspad socijalističke Jugoslavije. Đurina želja je bila da umre, da ne dočeka novi rat. Oktobra 1991. godine Đura Stanković je preminuo. Imao je 80 godina.
Kako nam je Milan napisao, Đura je iz logora doneo mnoštvo fotografija, kao i pisama koja je dobijao od svojih najmilijih, supruge Sofije i roditelja. Milan je većinu fotografija poslao Muzeju JNA u Beogradu, ali o njihovoj sudbini se ne zna ništa. Fotografije na kojima se nalazi Đura su sačuvane i Milan ih je poslao da ih objavimo.

Početkom februara 2022. godine javila nam se Tatjana Milanović iz Frankfurta. Ona je autorka romana „Štalag III B“ u kojem se bavila sudbinom svog dede po ocu Božidara Boška Stankovića iz sela Jašunja kod Leskovca, koji je kao pripadnik Jugoslovenske kraljevske vojske bio zarobljenik u logoru Štalag III B u Firstenbergu, na granici sa Poljskom. Koristeći se različitim raspoloživim dokumentima, kao i časopisom „Kolo“, zvaničnim glasilom kvislinške vlasti Milana Nedića u okupiranoj Srbiji (koji nije prenosio tačne informacije, s obzirom na to da se radilo o vlasti koja je služila nemačkom okupacionom aparatu), Tatjana je ispričala priču ne samo o svom dedi, već i o drugim zarobljenicima. U njenom romanu se nekoliko puta pominje logor Štalag III A u Lukenvaldu, jer su logoraši iz Štalaga III B prilikom dolaska Sovjeta na granicu sa Poljskom iseljeni u Lukenvalde. Nažalost, nemamo fotografije na kojima se nalazi Boško Stanković.